UNESCO, czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) została powołana do istnienia 4 listopada 1946 roku na mocy Konstytucji UNESCO podpisanej 16 listopada 1945 roku w Londynie. Polska jest członkiem UNESCO niemal od początku istnienia tej organizacji, bo od 6 listopada 1946 roku. Przez szereg lat funkcjonowała polska nazwa UNESCO jako Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury, aczkolwiek od pewnego czasu Polski Komitet ds. UNESCO zaleca stosowanie, jako polskiej nazwy, formuły: Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury. Taka formuła widnieje w aktualnym logo graficznym UNESCO Polska, oraz w zaprojektowanych na początku 2017 roku nowych logach poszczególnych polskich jednostek działających pod auspicjami UNESCO, w tym także Katedry UNESCO Jakości Nauki i Nauczania w Szkolnictwie Wyższym, funkcjonującej w strukturze Wydziału Nauk Społecznych UWM w Olsztynie.
     Czas powstania UNESCO to okres, kiedy świat wyszedł z trwającej ponad pięć lat, obejmującej działaniami wszystkie kontynenty, wyniszczającej wojny. Wojny, w której tle toczył się bezpardonowy wyścig o stworzenie broni masowego rażenia i w której broń nuklearna, dokonująca zagłady na masową skalę została po raz pierwszy w dziejach ludzkości użyta. Wojny, której towarzyszyła realizacja projektu masowej eksterminacji ludności cywilnej, w oparciu o kryteria segregacji rasowej, etnicznej i społecznej. Toteż radości z powodu zakończenia wreszcie działań wojennych towarzyszył głęboki smutek i żal z powodu nie dających się powetować osobistych, społecznych i kulturowych strat, jakie wyrządziła, a także obawa, wręcz trwoga przed możliwością powtórzenia się podobnej tragedii, której, jak wówczas słusznie przypuszczano, ludzkość prawdopodobnie już nie przetrwa. Zapobieżenie ewentualnym konfliktom zbrojnym i ochrona pokoju stały się przeto najistotniejszymi zadaniami polityki międzynarodowej i celami działalności organizacji międzynarodowych. Jedną z ważniejszych organizacji międzynarodowych powołanych w tym celu przez Organizację Narodów Zjednoczonych, jako jej wyspecjalizowana agenda, była właśnie UNESCO, której działania miały prowadzić do wzmacniania i restaurowania solidarności intelektualnej i moralnej ludzkości. Stąd trzy wskazywane w nazwie organizacji obszary działalności: edukacja, która ludzi kształtuje, kultura, która ich jednoczy w ogólnoświatową wspólnotę dziedzictwa wszystkich pokoleń, pod warunkiem poszanowania kulturowej różnorodności i nauka, której powołaniem jest nie destrukcja przecież, do jakiej zaprzęgnięto naukę w czasie wojny, ale podnoszenie jakości życia całej ludzkości i równe dla wszystkich prawo dostępu do jej owoców. Mimo upływu lat i szeregu przemian, jakie nastąpiły w życiu poszczególnych ludzkich zbiorowości, także zmian w strategii określania celów samego UNESCO, ta główna idea nie straciła zbyt wiele na aktualności.
    Współcześnie do głównych zadań, jakie UNESCO stawia przed sobą i skupianymi pod jej auspicjami instytucjami, należą: działania na rzecz rozwoju nauki (UNESCO patronuje wielu przedsięwzięciom badawczym na całym świecie, a także działalności popularyzatorskiej w obszarze nauki i publikacyjnej), dbałość o rozwój kultury i ochronę dziedzictwa kulturowego (której służy patronat nad przedsięwzięciami artystycznymi, badaniami historycznymi i kulturoznawczymi, jak również prowadzenie Listy Światowego Dziedzictwa, będącej wykazem obiektów dziedzictwa naturalnego i kulturowego o szczególnej, uniwersalnej wartości, wymagającej więc szczególnie starannej ochrony, jako część międzynarodowej i międzypokoleniowej spuścizny ludzkości. Szczególna troska UNESCO o ochronę dziedzictwa dokumentarnego znalazła natomiast wyraz w ogólnoświatowym programie „Pamięć Świata"), wspieranie działań zmierzających do rozwoju i upowszechniania oświaty z uwzględnieniem dbałości jej wysoki poziom (w tym zwalczanie dyskryminacji i ograniczeń dostępności w dziedzinie oświaty), wreszcie promocja wolności słowa na świecie, jako jednego z filarów politycznej, psychologicznej i społeczno-obywatelskiej wolności człowieka (od roku 1997 UNESCO przyznaje corocznie Światową Nagrodę Wolności Prasy). UNESCO inicjuje także wiele projektów badawczych, kulturalnych i edukacyjnych, w wielu jest też partnerem innych podmiotów. Szczególną wagę przypisuje współpracy międzynarodowej i międzykulturowej we wspomnianych obszarach, jako w oczywisty sposób służących zbliżeniu społeczeństw, kultur, narodów i państw. Zbliżeniu zapobiegającemu rozwojowi ewentualnych konfliktów, a przy tym jednoczących społeczność mieszkańców świata jako spadkobierców tego samego ogólnoświatowego dziedzictwa kulturowego. Realizacja tych złożonych, rozległych i dalekosiężnych celów organizacyjnie została ujęta w strukturę pięciu głównych programów UNESCO. Są to: edukacja, nauki ścisłe i przyrodnicze, nauki społeczne i humanistyczne, kultura oraz komunikacja i informacja.
    Obecnie UNESCO zrzesza około dwustu państw. W poszczególnych krajach członkowskich działają krajowe komitety ds. UNESCO (np. Polski Komitet ds. UNESCO). Głównym zadaniem tychże komitetów jest realizacja współpracy między UNESCO a władzami politycznymi poszczególnych państw członkowskich, a także współpracy z działającymi w nich organizacjami pozarządowymi o zbieżnych z UNESCO celach.
     Siedziba władz organizacji, jak również kierownictwa poszczególnych sektorów (Sektora Edukacji, Sektora Kultury, Sektora Nauki) mieści się w Paryżu, przy Placu Fontenoy 7. Od 15 listopada 2017 r. Dyrektorem Generalnym Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury jest Pani Audrey Azoulay, wcześniej pełniąca funkcję Ministra Kultury Republiki Francuskiej, która na stanowisku Dyrektora Generalnego UNESCO zastąpiła Panią Irinę Bokovą.