22 września w ramach 20. Olsztyńskich Dni Nauki i Sztuki odbyło się seminarium naukowe pt. „W kręgu życia, działalności i spuścizny Marii Grzegorzewskiej – Patronki Roku 2022” połączone z wystawą posterową pt.: „Maria Grzegorzewska – nauczycielka, badaczka, prekursorka pedagogiki specjalnej w Polsce”. W przygotowanie wydarzenia włączyli się pracownicy i pracownice naszego wydziału. Zapraszamy do zapoznania się ze sprawozdaniem z seminarium oraz obejrzenia fotogalerii.

Sprawozdanie

z seminarium naukowego

„W kręgu życia, działalności i spuścizny Marii Grzegorzewskiej – Patronki Roku 2022”

połączonego z wystawą posterową pt.:

„Maria Grzegorzewska – nauczycielka, badaczka, prekursorka pedagogiki specjalnej
w Polsce”

zorganizowanych staraniem Komisji Edukacji Towarzystwa Naukowego
im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
wraz z podmiotami partnerskimi

w dniu 22 września 2022 r. w Domu Polskim w Olsztynie

w ramach 20. Olsztyńskich Dni Nauki i Sztuki

            W roku 1922 został utworzony z inicjatywy Marii Grzegorzewskiej Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, pierwszy tego typu w Polsce ośrodek dydaktyczno-badawczy skoncentrowany na problematyce specjalnych potrzeb edukacyjnych. Wydarzenie to było nie tylko symbolicznym, ale i faktycznym początkiem rozwoju pedagogiki specjalnej w Polsce.
Z okazji jego setnej rocznicy Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwałą z dnia 14 października 2021 roku uhonorował prekursorkę tej subdyscypliny pedagogicznej, profesor Marię Grzegorzewską, ustanawiając ją patronką roku 2022 w Polsce. Członkowie Komisji Edukacji Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie postanowili w związku z tym, że właśnie uczczeniu i upowszechnić dzieła patronki roku, wybitnej przedstawicielki polskiej pedagogiki Komisja Edukacji poświęci swój tegoroczny udział w 20. Olsztyńskich Dniach Nauki i Sztuki. W tym celu zorganizowali, przy wsparciu Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie oraz Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, a także Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, w tym ze szczególną pomocą Dziekan WNS dr hab. Joanny Ostrouch-Kamińskiej, prof. UWM seminarium naukowe „W kręgu życia, działalności i spuścizny Marii Grzegorzewskiej – Patronki Roku 2022”, któremu towarzyszyła wystawa posterowa „Maria Grzegorzewska – nauczycielka, badaczka, prekursorka pedagogiki specjalnej w Polsce”. Wydarzenie miało miejsce 22 września br. (w drugim dniu Olsztyńskich Dni Nauki i Sztuki), w salach i hallu na parterze Domu Polskiego – siedziby Instytutu Północnego oraz Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, w godzinach 10:oo – 14:oo.

            Specjalnymi gośćmi spotkania byli Zastępca Dyrektora Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Pani Anna Chmielewska-Metka, która na prośbę organizatorów dokonała otwarcia seminarium, oraz Prezes Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, prof. dr hab. Stanisław Achremczyk, który nie tylko powitał przybyłych gości, lecz również opowiedział im o dziejach Domu Polskiego, skupiając się w szczególności na okresie będącym kontekstem historycznym początków działalności Marii Grzegorzewskiej i Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej. Natomiast
o działalności Komisji Edukacji Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego
w Olsztynie opowiedziała jego przewodnicząca, dr Maria Radziszewska.

            Seminarium miało formułę hybrydową – dwie prelekcje odbyły się w formie transmisji online za pośrednictwem platformy internetowej. Taki charakter miał pierwszy
z czterech przygotowanych na tę okazję odczytów, który wygłosił dr hab. Jacek Kulbaka, profesor Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Jako przedstawiciel znakomitej uczelni, będącej kontynuacją założonego przed stu laty, dzięki staraniom jej dzisiejszej patronki, Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej, a jednocześnie badacz dziejów szkolnictwa specjalnego, prelegent w swoim wystąpieniu zatytułowanym „»Meandry życia« Marii Grzegorzewskiej w kontekście jej działalności naukowej, społecznej, dydaktycznej, organizacyjnej” przedstawił biografię bohaterki spotkania na tle sytuacji społecznej ówczesnej Europy, jej studia poświęcone problematyce poszukiwania oświatowej odpowiedzi na specjalne potrzeby edukacyjne, zapoczątkowanej w Krakowie, rozwijanej
w Brukseli i uwieńczonej stopniem akademickim na paryskiej Sorbonie. We wspomnianym referacie znalazł się też zarys losów Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej w okresie międzywojennym oraz jego reaktywacji i dalszej działalności po drugiej wojnie światowej,
a także przekształcenia, jakie dokonały się już po śmierci założycielki, prowadzące poprzez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową Instytut Pedagogiki Specjalnej, której to szkole nadano imię Marii Grzegorzewskiej, poprzez Wyższą Szkołę Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, aż po dzisiejszą (od roku 2000) Akademię Pedagogiki Specjalnej, noszącą wciąż oczywiście imię inicjatorki Instytutu.

            Drugi z prelegentów zaproszonych przez organizatorów spotkał się już „na żywo”
z uczestnikami seminarium, wśród których dominowała liczebnością młodzież – przede wszystkim uczniowie XIII Liceum Ogólnokształcącego Katolickiego im. Świętej Rodziny
w Olsztynie, wśród publiczności byli też członkowie Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego i pracownicy Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Piotr Gołdyn, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu jest historykiem oświaty specjalnej i resocjalizacji. Jest także heraldykiem, od ponad 10 lat członkiem Komisji Heraldycznej przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji. Obie te specjalności znalazły odzwierciedlenie w tematyce referatu zaprezentowanego przez prof. Piotra Gołdyna, który nosił tytuł: „Analiza historyczna i ideologiczna sztandarów szkół im. Marii Grzegorzewskiej”. Wystąpienie to, obok informacji historycznych i interesujących danych na temat placówek noszących współcześnie imię bohaterki seminarium obfitowało w ciekawostki z zakresu weksylologii – tej pomocniczej subdyscypliny historii, która właśnie sztandary ma za swój przedmiot badań.

            Kolejna prelekcja znów miała formę transmisji online. Doktor Ewa Barnaś-Baran
z Wydziału Pedagogiki Uniwersytetu Rzeszowskiego, która jest historykiem wychowania,
a w swojej pracy naukowej zajmuje się w szczególności historią instytucji i działań na rzecz wsparcia osób, w tym szczególnie dzieci i młodzieży, społecznie wykluczonych, marginalizowanych, środowiskowo zaniedbywanych przedstawiła odczyt pod tytułem: „Galicyjskie inicjatywy wsparcia dzieci zaniedbanych moralnie (niedostosowanych społecznie) w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku”. Słuchacze, zwłaszcza ci młodsi, mieli okazję lepiej zrozumieć znaczenie dążeń i działań Marii Grzegorzewskiej, a także ich społeczno-kulturowy i historyczny kontekst (między innymi bardzo niski poziom zinstytucjonalizowania działań profilaktycznych, resocjalizacyjnych oraz skierowanych na realizację specjalnych potrzeb edukacyjnych i społeczno-kulturowy klimat wokół tych problemów).

            Ostatnią z zaproszonych na seminarium prelegentek była Pani mgr Agnieszka Szczeszak, nauczycielka i wizytatorka placówek kształcenia specjalnego z ramienia Olsztyńskiego Kuratorium Oświaty (warto przypomnieć, że Maria Grzegorzewska także była, przed zainicjowaniem działalności Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej pierwszą
w Polsce referentką-wizytatorką ds. szkolnictwa specjalnego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego). W odczycie zatytułowanym „Funkcjonowanie placówek kształcenia specjalnego w województwie warmińsko-mazurskim”, stanowiącym rodzaj pomostu łączącego historyczny wymiar dzieła Marii Grzegorzewskiej z dniem dzisiejszym, zaprezentowane zostały informacje na temat prawnych, finansowych, demograficznych i pedagogicznych uwarunkowań funkcjonowania sieci placówek zabezpieczających realizację specjalnych potrzeb edukacyjnych, ze szczególnym odniesieniem do sytuacji w województwie warmińsko-mazurskim.

            Po krótkiej przerwie, w czasie której uczestnicy mieli okazję pokrzepić się przygotowaną dla nich słodką przekąską i napojami, rozpoczęła się druga część spotkania poświęconego działalności i dziedzictwu pedagogicznemu Marii Grzegorzewskiej – zwiedzanie wystawy posterowej, po której oprowadzały gości członkinie Komisji Edukacji Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie dr Urszula Pulińska i dr Kinga Lisowska. Oprócz przypomnienia informacji dotyczących życia i działalności Marii Grzegorzewskiej, jej bezprecedensowego wkładu w rozwój pedagogiki specjalnej w Polsce, wystawa prezentowała także kontynuacje i kontynuatorów tego dzieła, prowadząc tym tropem między innymi do Olsztyna (uczeń Marii Grzegorzewskiej, jej następca na stanowisku dyrektora Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej, autor pierwszego polskiego podręcznika akademickiego do pedagogiki specjalnej, doc. dr Otton Lipkowski był swego czasu współzałożycielem i pierwszym kierownikiem Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Olsztynie).

            Seminarium naukowe „W kręgu życia, działalności i spuścizny Marii Grzegorzewskiej – Patronki Roku 2022” było pierwszym tego typu przedsięwzięciem działającej zaledwie od roku Komisji Edukacji Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
i – jak powiedziała jego przewodnicząca witając przybyłych na nie gości – zainicjowało oficjalnie publiczną działalność Komisji.

Powyższe przedsięwzięcia przygotowali: dr Danuta Kamilewicz-Rucińska, dr Kinga Lisowska, dr Aldona Małyska, dr hab. Paweł Piotrowski, dr Urszula Pulińska, dr Maria Radziszewska, dr Małgorzata Stańczak, dr Elżbieta Subocz, dr Marcin Warmiński, dr Marcelina Zaniewska.

                                                                                                            Opracował:

Paweł Piotrowski