Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko‑Mazurskiego w Olsztynie zorganizował 28 października 2025 r. w Olsztynie międzynarodową konferencję naukową „The Impact of Russian Disinformation on the Formation of Public Opinion in Eastern European Countries – An Analysis and Countermeasures”.

Celem wydarzenia była interdyscyplinarna dyskusja nad mechanizmami rosyjskiej dezinformacji, ich wpływem na opinię publiczną w państwach Europy Wschodniej oraz nad skutecznymi metodami przeciwdziałania – od edukacji i fact‑checkingu, przez regulacje i współpracę instytucjonalną, po rozwiązania technologiczne.

Obrady otworzyli prof. Arkadiusz Żukowski, dyrektor Instytutu Nauk Politycznych WNS UWM, dr hab. Marcin Chełminiak, prof. UWM, prodziekan Wydziału Nauk Społecznych UWM, oraz dr hab. Waldemar Tomaszewski, prof. UWM, kierownik Katedry Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie INP, WNS UWM. W krótkich wystąpieniach podkreślili oni znaczenie systematycznych badań nad bezpieczeństwem informacyjnym oraz wagę i znaczenie międzynarodowej wymiany doświadczeń, która pozwala porównywać narzędzia, metody i dobre praktyki stosowane w różnych krajach regionu. Jednocześnie mocno zaakcentowali, jak kluczowe jest pogłębione, interdyscyplinarne badanie rosyjskiej dezinformacji – zarówno jej mechanizmów, jak i wpływu na opinię publiczną – aby skutecznie projektować działania prewencyjne, edukacyjne i regulacyjne. Wskazali, że bez rzetelnych analiz źródeł, kanałów i narracji trudno zbudować trwałą odporność społeczną i instytucjonalną na operacje wpływu.

W pierwszej sesji plenarnej, moderowanej przez dr. hab. Wojciecha Kotowicza, głos zabrał dr hab. Marcin Chełminiak, prof. UWM, który w referacie „Russia and Geopolitical Dilemmas of Security” nakreślił najważniejsze napięcia i paradoksy bezpieczeństwa wynikające z polityki Federacji Rosyjskiej wobec państw Europy Środkowo‑Wschodniej. Zwrócił uwagę na kruchą równowagę między odstraszaniem a ryzykiem eskalacji oraz na znaczenie komponentów pozamilitarnych – presji energetycznej, cyberzagrożeń i operacji informacyjnych – dla kształtu architektury bezpieczeństwa w regionie. Następnie dr hab. Waldemar Tomaszewski, prof. UWM, w wystąpieniu „Disinformation in Russia” przedstawił mapę wewnętrznego ekosystemu dezinformacji w Rosji, obejmującą media państwowe, wyspecjalizowane ośrodki propagandowe i wykorzystywane platformy komunikacyjne. Wskazał, że narracje konstruowane na użytek wewnętrzny służyły zarówno legitymizacji władzy, jak i stanowiły „eksportowy” zasób wykorzystywany w kampaniach zagranicznych, co ilustrował przykładami działań i metod wzmacniania przekazu.

Sesję zamknął dr hab. Wojciech Kotowicz referatem „Russian Interference and Resilience of Civil Society: Democratic Challenges in Moldova and Georgia”, w którym omówił spektrum ingerencji – od finansowania wpływów politycznych po kampanie narracyjne wymierzone w media i organizacje pozarządowe. Analiza porównawcza Mołdawii i Gruzji pozwoliła wskazać zarówno dobre praktyki budowania odporności, jak i luki instytucjonalne osłabiające zdolność do obrony procesów demokratycznych.

Po przerwie, obrady były kontynuowane w formule hybrydowej podczas drugiej sesji plenarnej prowadzonej przez dr. hab. Krzysztofa Żęgottę, prof. UWM.

Prof. Grigol Julukhidze (Caucasus University in Tbilisi) w referacie „Endless Story: Russia’s Attempts to Undermine Georgian Statehood” przedstawił długotrwałe i zmienne instrumentarium nacisku na państwowość Gruzji – od konfliktów terytorialnych po działania hybrydowe. Zaprezentował konsekwencje dla instytucji państwa, bezpieczeństwa wewnętrznego oraz kierunku proeuropejskiego, porządkując główne etapy i mechanizmy ingerencji. Abdulsamet Ölçek, M.A. (Hitit University) w wystąpieniu „Turkish Experience in the Field of Russian Disinformation” omówił rezonans rosyjskich narracji w tureckiej infosferze i najczęściej wykorzystywane kanały komunikacji. Przedstawił doświadczenia środowisk fact‑checkingowych oraz inicjatywy edukacyjne budujące odporność odbiorców w zróżnicowanym środowisku medialnym Turcji.

Ali Batuhan Karaaslan, M.A. (UWM), w referacie „Turkish‑Russian Relations in the Context of Migration Crises” zbadał, w jaki sposób kryzysy migracyjne stawały się elementem gry strategicznej i narzędziem dyplomacji presji. Zarysował obszary współpracy i konkurencji turecko‑rosyjskiej oraz ich wpływ na regionalne bezpieczeństwo i politykę granic, wskazując również na implikacje humanitarne.

Igor Urbański, M.A. (UWM), w wystąpieniu „Disinformation in the Age of Artificial Intelligence: The Evolution of Propaganda and the Erosion of Trust” pokazał, jak generatywna sztuczna inteligencja przyspieszała produkcję i personalizację treści manipulacyjnych, w tym deepfake’ów. Zwrócił uwagę na ryzyko erozji zaufania do instytucji i mediów oraz nakreślił kierunki przeciwdziałania, takie jak detekcja treści syntetycznych, regulacje oraz edukacja medialna.

Sesję zamknął dr hab. Krzysztof Żęgota, prof. UWM, referatem „Russian Historical Narratives in Poland: Examples – Methods – Actions”, w którym zdemaskował narracje historyczne służące relatywizacji przemocy i reinterpretacji XX‑wiecznych wydarzeń. Omówił metody budowy przekazu, dobór tematów oraz kanały dystrybucji, a także zaproponował zestaw działań wzmacniających odporność pamięci zbiorowej i polityki historycznej.

Konferencja zakończyła się podsumowaniem i wnioskami, w których podkreślono wagę współpracy międzynarodowej i międzysektorowej w przeciwdziałaniu dezinformacji oraz konieczność łączenia badań akademickich z praktyką instytucji państwowych, samorządowych i organizacji społecznych. Zauważono, że rosyjska dezinformacja pozostaje kluczowym wyzwaniem bezpieczeństwa informacyjnego w Europie Wschodniej, wymagając spójnej odpowiedzi państw, uczelni, mediów i organizacji społecznych. Jednym z ważniejszych wniosków z konferencji była konstatacja, iż wsparcie społeczeństwa obywatelskiego w regionie – w tym niezależnych mediów i inicjatyw strażniczych – wzmacnia odporność na operacje wpływu i buduje długoterminową trwałość demokratycznych instytucji. Rekomenduje się rozwój programów szkoleniowych, interoperacyjnych ćwiczeń i wymiany wiedzy w duchu partnerstwa międzynarodowego, z uwzględnieniem specyfiki lokalnych ekosystemów informacyjnych.

Międzynarodowa konferencja naukowa to efekt realizacji projektu pt. „Wpływ rosyjskiej dezinformacji na kształtowanie opinii publicznej w krajach Europy Wschodniej – analiza i strategie przeciwdziałania”, którego celem jest kompleksowa analiza mechanizmów, kanałów oraz skutków dezinformacji, a także opracowanie praktycznych strategii i narzędzi służących jej przeciwdziałaniu. Inicjatywa wpisuje się w misję wspierania procesów demokratyzacyjnych, budowy społeczeństwa obywatelskiego oraz wzmacniania więzi tych państw z Polską i strukturami euroatlantyckimi.

Kierownikiem projektu jest dr hab. Wojciech Kotowicz, a wykonawcami prof. dr hab. Arkadiusz Żukowski, dr hab. Marcin Chełminiak, prof. UWM, dr hab. Waldemar Tomaszewski, prof. UWM oraz dr hab. Krzysztof Żęgota, prof. UWM.

Projekt został współfinansowany przez Centrum Mieroszewskiego w ramach III Otwartego Konkursu na dofinansowanie przedsięwzięć na rzecz dialogu i porozumienia Polaków z narodami Europy Wschodniej.